Alfred Wierusz-Kowalski

Alfred Wierusz-Kowalski urodził się 11 października 1849 roku w Suwałkach (Abb. 2). Jego ojciec przybył tam kilkanaście lat wcześniej, aby objąć posadę notariusza. Niewielkie, kilkutysięczne, położone w pobliżu jezior i lasów miasto miało na wpół agrarny charakter. Mieszkańcy byli niezamożni i zróżnicowani etnicznie. Obok Polaków i Żydów liczną grupę stanowili Rosjanie, bowiem ta część Polski znajdowała się pod rosyjskim zaborem[1]. Na czterech rogatkach miasta zbudowano koszary. Życie umysłowe i artystyczne było wątłe. W sięgającym korzeniami XIII wieku rodzie Wieruszów-Kowalskich nie notowano artystów.

W takim środowisku wykształcił się talent i wrażliwość przyszłego malarza. Z czasu jego dzieciństwa nie zachowały się żadne świadectwa, tylko akt chrztu[2] (Abb.3).   

W 1865 roku rodzina Wieruszów-Kowalskich przeprowadziła się do położonego w centrum kraju Kalisza. Jedno z najstarszych miast w  Polsce[3] oferowało lepszy dostęp do kultury,  wykształcenia, pracy. Alfred Wierusz-Kowalski uczęszczał tam do cieszącego się dobrą opinią gimnazjum, gdzie nauczycielem rysunku i kaligrafii był wykształcony i utalentowany, ale prowincjonalny malarz Stanisław Barcikowski[4]. Być może to on odkrył zdolności swojego ucznia, który (Abb.4) w 1868 roku wyjechał z Kalisza do Warszawy. Podjął tam naukę w Klasie Rysunkowej, jedynej instytucji kształcącej artystycznie uzdolnioną młodzież[5]. Jednocześnie uczęszczał do prywatnej pracowni Wojciecha Gersona[6], wychowawcy wielu artystów[7], malarza wielkiego talentu i doskonałego pedagoga. Jego uczniowie poznawali tajniki warsztatu malarskiego, uczyli się obserwować naturę, która miała być dla nich najważniejszym mistrzem, zdobywali wiedzę ogólną z historii sztuki. Mniejsze znaczenie w wykształceniu Wierusza-Kowalskiego odegrała nauka w Klasie Rysunkowej, ale tu także miał do czynienia z dobrze przygotowanymi i zdolnymi artystami – Rafałem Hadziewiczem i Aleksandrem Kamińskim.

Następnym etapem nauki przyszłego malarza była Akademia Sztuk Pięknych w Dreźnie. Wybór miejsca studiów był nietypowy. Drezdeńska szkoła nie cieszyła się wówczas dobrą opinią, a poziom nauczania był niski. Wśród niedużej liczby studentów rzadko trafiało się polskie nazwisko[8]. Jednak w stolicy Saksonii żyło wiele polskich rodzin. Liczna i zasiedziała emigracja wraz z Józefem Ignacym Kraszewskim,[9] mogła być argumentem przemawiającym za podjęciem przez Wierusza-Kowalskiego studiów w mieście mocno związanym z historią i kulturą polską[10]. W Dreźnie powstał portret pisarza[11]. Praca słaba artystycznie, ale namalowana poprawnie. Z tego okresu zachowała się praca Stacja pocztowa (Abb. 5)[12].